شبکه اجتماعی یا Social Network به معنای لفظی به مجموعه تشکل‌های حقیقی یا مجازی گفته می‌شود که حلقه اصلی آن وجه اشتراک افکار و عقاید افراد است. به زبان ساده‌تر شبکه اجتماعی را می‌توان رابطه بین انسان‌ها و تحلیل مکانیزم‌های ارتباطی میان آن‌ها دانست. یک شبکه اجتماعی زمانی شکل خواهد گرفت که حلقه‌ای میان تشکل‌های مختلف تشکیل شود؛ این تشکل می‌توان شامل یک فرد، سازمان و یا یک گروه باشد.

با توضیح فوق، می‌توان دریافت که شبکه‌های اجتماعی از بدو به وجود آمدن انسان وجود داشته‌اند؛ به عنوان مثال زمانی که دو گروه از انسان‌های اولیه دور هم جمع می‌شدند و تجربیاتشان را با یک دیگر در میان گذاشتند. ممکن است در یک جامعه انواع ارتباط یک‌طرفه وجود داشته باشد و افراد بدون تمایل به داشتن ارتباط در کنار یکدیگر به شکل ناخواسته در شبکه اجتماعی قرار بگیرند.

امروزه شبکه‌های اجتماعی به ابزاری برای جلب حمایت روحی و روانی افراد تبدیل شده است. منظور ما از شبکه‌های اجتماعی در این بخش، شبکه‌های اجتماعی مجازی، رسانه‌های اجتماعی یا Social media است. در این گونه شبکه‌ها حضور فیزیکی افراد معنایی ندارد، زیرا پلتفرم‌های موجود مانند تالار گفتگو، وبلاگ‌ها، وبلاگ اجتماعی، میکرو وبلاگینگ و یا اپلیکیشن‌های موبایلی که همه تحت بستر اینترنت کار می‌کنند شرایط مناسبی را برای ابراز عقیده آزاد به وجود آورده‌اند.

در سوی دیگر برخي افراد به دليل ويژگي‌هاي شخصيتي و تغييرات سبک زندگي، ترجيح مي‌دهند در عين تنهايي و داشتن زندگي خصوصي، با جهان پيرامون خود ارتباطات گسترده‌اي نيز برقرار کنند؛ در اینجاست که شبکه‌های اجتماعی کاربرد گستره‌ای پیدا میکنند. غریب به اتفاق جامعه شناسان بر این باورند که شبکه‌های اجتماعی علاوه بر ارتقا سطح فکری افراد، باعث ایجاد هوشیاری در جامعه خواهد شد چراکه سرعت گردش اطلاعات و اخبار دید در این گونه محیط‌ها غیر قابل تصور است.

شاید جالب باشد که بدانید اگرچه اکثر عموم افراد جامعه از شبکه‌های اجتماعی به منظور گفتگو با دوستان، هم کیشان و یا سایر خویشاوندان خود استفاده می‌کنند که وجه فان دارد، با این حال افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی به خصوص مدل‌های مبتنی بر اپلیکیشن‌های موبایلی می‌تواند خود به بستری برای ایجاد درآمد مستقیم و یا حتی افزایش درآمد از سایر شغل‌های وابسته شود.

به واسطه شبکه‌های اجتماعی می‌توان ترافیک هدفمند شده وارد وب‌سایت خود کرد؛ یعنی افرادی که وارد وب‌سایت شما می‌شوند، مشخصاً همان مخاطب هدف شما هستند. در سوی دیگر شما در شبکه‌های اجتماعی به طور مستقیم با استفاده کنندگان از محصول یا خدماتتان در ارتباط هستید.

از خیلی از جهات شبکه‌های اجتماعی جانشینی مجازی برای روابط در دنیای واقعی به منظور ردوبدل کردن اخبار و دیگر مسائل است. نامه‌های کاغذی جای خود را به آواتارهایی مجازی و پیام‌های خصوصی در شبکه‌های اجتماعی داده‌اند. مرکز Wear Social برای مشخص شدن میزان گستردگی شبکه‌های اجتماعی در سراسر جهان، در ماه ژانویه 2015 مطالعه جامعی انجام داد و در پایان مشخص شد که از 7.2 میلیارد نفر ساکن کره خاکی، حدود 2.07 میلیارد حساب کاربری فعال در شبکه‌های اجتماعی مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.

به طور کلی می‌توان گفت که افراد بنا به یکی از دلایل ارتباط نزدیک با خانواده و اطرافیان، دریافت آخرین اخبار، پر کردن اوقات فراغت، پیدا کردن محتوای سرگرم کننده، به اشتراک گذاشتن تصاویر و ویدئوهای شخصی، تبلیغات و آشنا شدن با افراد جدید در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود که  سال 2018 میلادی تعداد مشترکان شبکه‌های اجتماعی از مرز 2.44 میلیارد نفر هم بگذرد.

البته از آنجا که هیچ فناوری جدیدی بدون حواشی و مضرات نیست، پیش از معرفی پرمخاطب‌ترین شبکه‌های اجتماعی حال حاضر این نکته را بایستی متذکر شویم که استفاده از این گونه سرویس‌ها بایستی با توجه به خط و مشی آن‌ها صورت گیرد. به عنوان مثال بسیاری از کاربران به هنگام حضور در شبکه‌های اجتماعی به صورت ناخودآگاه خود را با دوستانشان مقایسه می‌کنند یا از اینکه کسی درخواست دوستی آن‌ها را در شبکه‌های اجتماعی نمی‌پذیرد ناراحت می‌شوند و البته تمام این اتفاقات ساده باعث می‌شود تا احساسات ما با فضای مجازی بیشتر گره بخورد.

در سوی دیگر از آنجا که در دنیای مجازی تائید هویت رسمی وجود ندارد، بسیاری از کلاه‌برداری‌ها می‌تواند به نام اشخاص دیگری در شبکه‌های مجازی صورت گیرد. محققان می‌گویند که هر کاربری که زمان بیشتری را به حضور در شبکه‌های اجتماعی اختصاص می‌دهد، بیشتر خود را در معرض اضطراب و احساس تنهایی قرار می‌دهد. علاوه بر این عادت کردن به فعالیت مستمر و افراطی در این‌گونه شبکه‌ها می‌تواند باعث اتلاف وقت مفید افراد شود.

همچنین فعالیت در شبکه‌های اجتماعی خواسته یا ناخواسته حریم خصوصی افراد را با مشکلاتی مواجه می‌کند. همچنین بررسی‌ها نشان داده است کودکان با میانگین سنی 10 سال در فیس‌بوک، توییتر، اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی مجازی حضور می‌یابند و البته تمام دوستان آن‌ها را افراد هم سن و سال تشکیل نمی‌دهند؛ این موضوع به خودی خود می‌تواند در صورت نبود نظارت صحیح بسترساز بسیاری از خطرات و معضلات اجتماعی شود.

درنهایت برای حضور در یکی از شبکه‌های مجازی رایج در نخستین گام باید این سؤال را از خود بپرسید که چرا از یک شبکه اجتماعی استفاده می‌کنید و حضور در آن تا چه اندازه میتواند برای شما مفید باشد. علاوه بر این پیشنهاد می‌کنیم که هیچ‌گاه به دلیل رواج یافتن استفاده از یک سرویس به سمت آن جذب نشوید، زیرا جذاب ترین‌ها همیشه وقت مفیدترین‌ها نیستند.