قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت یک قطعه کد است که برای اجرا کردن شرایط یک توافق‌نامه قراردادی خاص از بلاک‌چین استفاده می‌کند. این قرار داد باعث می‌شود که تراکنش‌ها به صورت امن بین طرف‎ قراردادهای ناشناس صورت گیرد. تراکنش‌ها را ثبت می‌کنند که شفاف و قابل ردیابی است و دیگر نیازی به واسط شخص ثالث هم نیست. 

این تکنولوژی بسیار هوشمندانه است اما واقعاً چگونه کار می‌کند؟ 

قرارداد هوشمند چیست؟ 

درحالی که قرارداد هوشمند به نظر یک تکنولوژی خیلی جدید می‌آید اما اولین بار در سال 1994 توسط یک دانشمند کامپیوتر امریکایی نیک سزابو مطرح شد ( گمان می‏رود که نیک سزابو همان ساتوشی ناکاموتو سازنده‌ی بیت‌کوین است اما او چنین ادعایی را رد می‌کند.) در مقاله‌ای سزابو از قرارداد هوشمند به عنوان « پروتکل تراکنش کامپیوتری» یاد می‌کند که شرایط قرارداد را اجرا می‌کند. هم اکنون بسیاری از تئوری‌های سزابو به قابلیت‌های اصلی قراردادهای هوشمند تبدیل شده‌اند. 

قراردادهای هوشمند به مردم کمک می‌کنند تا با استفاده از کدهای کامپیوتری راحت‌تر بتوانند خرید و فروش‌های اینترنتی انجام دهند. قراردادهای هوشمند نوعی پیشرفته از کد « اگر X اتفاق افتاد Y را انجام بده»است.  قراردادهای مبتنی بر بلاک‌چین کنترل تراکنش‌های تجاری را به دست کاربران و فروشنده‌ها می‌دهد و نه موسسات مالی و اعتباری و بانک‌ها و علاوه بر آن تراکنش‌ها را به صورت دائمی ضبط می‌کند. 

متاسفانه خود نام قرارداد هوشمند کمی گیج کننده است. وقتی که به قرارداد معمولی فکر می‌کنیم یک تکه کاغذ در ذهن ما نقش می‌بندد که در آن جزئیات یک قرارداد قانونی نوشته شده است. یک قرارداد هوشمند نه تنها شرایط را مشخص می‌کند بلکه با استفاده از کد رمزنگاری متصل به بلاک‌چین آن‌ها را اجرا نیز می‌کند. 

پنج مثال در مورد این که قرارداد هوشمند چگونه کار می‌کند 

درحالی که قرارداد هوشمند بیشتر مرتبط با اتریوم است اما بیت‌کوین نیز قابلیت پشتیبانی قرارداد هوشمند پایه را دارد. اما زبان برنامه نویسی محدود بیت‌کوین امکان ساخت قراردادهای هوشمند مفید را غیرممکن ساخته است. اما اتریوم بر اساس زبان برنامه نویسی راحت‎تر برای کدنویسی به صورت مفیدتری از قراردادهای هوشمند بهره می‎برد. 

چند مثال برای این که درک بهتری از قراردادهای هوشمند داشته باشیم: 

مثال1: شما یک کمپین برای ساخت چیزی مشابه Kickstarter مبتنی بر بلاک‌چین دارید. قرارداد هوشمند به صورت خودکار تمام پرداخت‌ها را تا زمانی که پول لازم جمع آوری شود ثبت می‌کند و اگر به اندازه کافی تا فرارسیدن تاریخ ضرب‌الاجل پول جمع‌آوری نشود قرارداد هوشمند پول‌ها را به کسانی که در این کمپین شرکت کرده‌اند و پول پرداخته‌اند بازپس می‌دهد. 

مثال2: سیستم رای گیری ایالات متحده به خاطر ادعای تقلب و هک به طور جدی بررسی می‌شود. یک سیستم قرارداد هوشمند با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین تغییرناپذیر از سیستم‌های رای گیری الکترونیکی کنونی امن‌تر هستند. Follow My Vote یک پلتفرم رای گیری مبتنی بر بلاک‌چین است که همه‌ی مشخصه‌هایی را که یک سیستم رای‌گیری صحیح به آن نیاز دارد پشتیبانی می‌کند: امنیت، دقت، شفافیت، ناشناس بودن، آزادی و عدالت. رای دهندگان با استفاده از کارت شناسایی دولتی، یک وب‎کم و یک کامیپوتر به صورت از راه دور وارد سیستم شده و رای می‌دهند. 

مثال3: uPort برای حفظ امنیت هویت کاربران از قرارداد هوشمند اتریوم استفاده می‌کند. برای مثال اگر شما درحال سفر به یک کشور دیگر باشید و اسناد گذرنامه‌ی خود را در uPort آپلود کرده باشید می‌توانید تنها اطلاعاتی را که برای کنترل گذرنامه لازم است ارائه دهید و تنها زمانی اطلاعات را تایید کنید که مسئول این کار از شما بخواهد. این قرارداد هرگونه تلاش را برای دسترسی به این اطلاعات در صورتی که لازم نباشد رد می‎کند. میزان اطلاعاتی که ارائه می‌شود نیز محدود است. 

مثال 4: Midasium Contract نمایش دیجیتالی از قرارداد دوطرفه موجود در یک قرارداد املاک است. Midasium قراردادهای خود اجرا ایجاد می‌کند و شرایط وام‌های بانکی، اسناد حقوقی و تطبیق پرداخت‌ها را مشخص کرده و به آن‌ها رسیدگی می‌کند. قراردادهای Midasium باعث می‌شود تا دیگر نیازی به واسطه‌های شخص ثالث نباشد. علاوه بر آن، کاربران می‌توانند برای مسائل حقوقی، قراردادهای هوشمند Midasium خود را به قراردادهای کاغذی معمولی تبدیل کنند.

مثال 5: یک مثال دیگر از قرارداد هوشمند قرارداد پرداخت خسارت پروازهای AXA fizzy است. به جای این که مجبور باشید هفته‌ها منتظر روند کار باشید AXA fizzy خسارت را به طور مستقیم پرداخت می‌کند. شما از طریق AXA بیمه پرواز ارزان قیمت خریداری می‌کنید که اطلاعات شما را در fizzy ذخیره می‌کند. درعوض fizzy خرید شما را در بلاک‌چین اتریوم ثبت می‌‌کند. قرارداد هوشمند شما به پایگاه داده ترافیک هوایی جهانی متصل است در نتیجه همین که پرواز شما دو ساعت تاخیر داشته باشد سیستم پرداخت خسارت به صورت خودکار فعال می‌شود. 

وقتی که قرارداد هوشمند نوشته می‌شود در ماشین مجازی اتریوم EVM آپلود می‌شود. EVM به هرگره یا نود اتریوم متصل است که در آن هر نود می‌تواند چک کند و ببیند که آیا شرایط قرارداد هوشمند اجرا شده‌اند یا خیر. اگر پاسخ مثبت باشد نودها با توجه به مفاد قرارداد عمل خواهند کرد. 

البته قراردادهای هوشمند تنها ابزارهای بسیار مفیدی برای قراردادهای خاص نیستند بلکه روشی بسیار عالی برای غیرمتمرکز کردن اپلیکیشن‌ها هستند. 

آیا می‌توان به قراردادهای هوشمند اعتماد کرد؟ 

به یاد داشته باشید که یک قرارداد هوشمند : 

• خود اجراست 

• خود تصحیح‌گر است

• خودمختار است

• غیرقابل تغییر است. 

قراردادهای هوشمند با حذف واسط شخص ثالث باعث صرفه جویی در هزینه‌ها شده و به طرف‌های قرارداد امکان معامله‌ی رودررو را می‌دهد. برای بسیاری مردم وجود واسط شخص ثالث تنها مشکل هزینه را به همراه ندارد بلکه امنیت را نیز به خطر می‌اندازد. اما درمورد قرارداد هوشمند، وقتی که شما کد آن را ننوشته‌اید چگونه می‌توانید به آن اعتماد کنید؟

وقتی که قرارداد هوشمند تراکنش خود را در بلاک‌چین می‌نویسد همه می‌توانند آن را مشاهده کنند. این اطلاعات قابل پاک کردن نیست. اما وقتی که قرارداد هوشمند اجرا می‌شود قواعد را دقیقاً همانطور که نوشته شده پیش می‌برد و این موضوع کمی مردم را نگران می‌کند. 

به طور کلی قراردادهای مبتنی بر «اگر-درنتیجه» مفید هستند چرا که ورودی‌های آن‎ها ثابت و خروجی‌های قابل تایید می‌باشند. اما خود تایید نیز به تصدیق نیاز دارند و در بسیاری از مواقع به قضاوت یک انسان نیاز است. اینجاست که عامل انسانی با تمام مشکلات اعتمادی که به همراه دارد دوباره وارد بازی می‌شود. 

قراردادهای هوشمند هنوز اول راه هستند در نتیجه هنوز مشکلات و جای کار زیادی دارند. 

البته مشکل اعتماد با اتکا متقابل حل می‌شود. به بیان دیگر ما می‌توانیم با قراردادهای هوشمند بیشتر در یک قرارداد هوشمند ایجاد اعتماد کنیم. 

قراردادهای هوشمند می‌توانند برای تایید شرایط یک قرارداد موجود تنظیم شوند. همچنین سازندگان قراردادهای هوشمند داده‌های واقعی را برای استفاده در تاییدیه‌های قراردادهای هوشمند ثبت کنند. وضع کنندگان قراردادهای هوشمند نقش مهمی را در اعتماد در قراردادهای هوشمند ایفا می‌کنند. 

قرارداد هوشمند آینده است 

قراردادهای هوشمند با گسترش و پیشرفت ارز رمزنگاری شده و بلاک‌چین مفیدتر خواهند شد. 

درحال حاضر، این تکنولوژی جدید است و مرزهای آن مشخص نیست. کاربران معمولی ( به خصوص کسانی که هیچ گاه از بلاک‌چین و ارز رمزنگاری شده استفاده نکرده‎اند) ممکن است به قراردادهای دیجیتالی که قادر به لمس کردن، حس کردن و تایید آن پس از اجرا نیستند اعتماد نکنند. اما قرارداد هوشمند با گذر زمان قدرت خود را نشان خواهد داد. 

ما را در شبکه‌های اجتماعی مختلف تلگرام، روبیکا، توییتر، اینستاگرام، سروش همراهی کنید.