سد دز یک سد بتُنی برق‌آبی است که در دوران سلطنت محمدرضا پهلوی بر روی رودخانه دز توسط یک کنسرسیوم ایتالیایی در ۲۳ کیلومتری شمال شرقی اندیمشک واقع شده‌است. احداث شد. این سد ۱۲۵۰۰۰ هکتار از اراضی پایین دست را آبیاری می‌کند و نقش مهمی در کنترل سیلابهای بالادستش دارد. نیروگاه این سد دارای قدرت نصب ۵۲۰ مگاوات می‌باشد.
احداث سد عظیم دز، در سال ۱۳۳۸ خورشیدی توسط ایتالیایی‌ها در کوه‌های زاگرس آغاز و در سال ۱۳۴۱ خورشیدی پایان یافت. این سد بتونی در ۲۳ کیلومتری شمال شرقی اندیمشک واقع شده‌است. دریاچهٔ این سد ۶۵ کیلومتر طول و ۲۲۵۰۰۰ کیلومترمربع مساحت داشته و گنجایش نهایی آن ۳٫۳ میلیارد مترمکعب می‌باشد. بر روی رودخانه دز. این سد با ارتفاع ۲۰۳ متر در زمان ساخت خود به عنوان یکی از مرتفع‌ترین سدهای جهان (ششمین سد جهان در آن زمان) شناخته می‌شد و در حال حاضر نیز پنجاهمین سد بلند دنیا در بین سدهای ساخته شده و در دست ساخت می‌باشد.
در این بین تجهیزات ساخت بتن نصب گردیده و بتن ریزی دیواره سد از آبان 1340 آغاز و در آذر 1341 پایان یافت .
کار نصب تجهیزات نیروگاه نیز به موازات بتن ریزی شروع و اولین واحد نیروگاهی دز در اسفند 1341 مورد بهره برداری قرار گرفت .
آب رودخانه دز از ارتفاعات اشتران کوه ، قالی کوه و بخشی از سلسله جبال زاگرس سرچشمه می گیرد و سرشاخه های فرعی آن را رودخانه های بختیاری ، تیره ، ماربوره مکن دان و سرخاب کشور تشکیل می دهند . با احداث سد دز ، دریاچه ای به طول 65 کیلومتر و با ظرفیت نهایی 3/3 میلیارد متر مکعب آب ، به وجود آمده است .
هدف اصلی از احداث این سد کنترل سیلاب ها ، تنظیم آب جهت مصارف آبیاری و کشاورزی و تأمین نیروی لازم جهت تولید برق می باشد . این سد که از نوع بتنی دو قوسی جداره نازک با ارتفاع 203 متر ساخته شده ، در زمان خود ششمین سد از لحاظ ارتفاع در دنیا محسوب می شده است . حفظ ، نگهداری و بهره برداری از سد و نیروگاه دز که نقش مهمی در تامین آب و پایداری برق کشور داشته از جمله افتخاراتی است که طی 33 سال گذشته در کارنامه نظارم مهندسی صنعت آب و برق جمهوری اسلامی ایران به ثبت رسیده است .
شرکت های سازنده
شرکت انتریوهایدرو راه اندازی واحدها را به عهده داشته و شرکت آمریکایی موریسون نادسن پیمانکار مرحله احداث کمپ تامین آب مصرفی و آشامیدنی، ایجاد تونل انحرافی و جاده تونلی و غیره بوده است.
شرکت ایتالیایی امپرزیت- جیرولا – لودی جیانی پیمانکار مرحله ساختمان بدنه سد و نیروگاه ، تونلهای سرریز ، کلیدخانه و تکمیل تونل جاده ای و غیره بوده است.
هزینه های ساخت سد و نیروگاه :
مخارج کل جهت اجرای این پروژه با در نظر گرفتن خطوط انتقال 230 کیلوولتی :
بالغ بر پنج میلیارد و پانصد میلیون ریال ( معادل 5/73 میلیون دلار) از این مقدار مبلغ 9/4 میلیارد ریال معادل ( 65 میلیون دلار ) مربوط به هزینه های ساخت سد و نیروگاه و دستگاههای آن و مابقی یعنی 640 میلیون ریال معادل ( 5/8 میلیون دلار ) مربوط به خطوط و ایستگاههای انتقال در مراحل ابتدایی بهره برداری از نیروگاه بوده است.
ایران امروز
هرچند در دوران استعمار و چپاول مملکت ، اجازه رشد و پیشرفت به نیروهای فکری و خلاق و جوان نمی دادند که نمونه بارز آن ساخت سد دز می باشد که تماماً به دست کارشناسان خارجی و بدون استفاده از توان و فکر ایرانی به سرانجام رسید. ولی از سال 1357 که انقلاب اسلامی به ثمر رسید تمامی امور نگهداری و تعمیرات این سد به دست متخصصان توانمند ایران انجام می گیرد و امروز ایران عزیز ما با همت و تلاش جوانان سخت کوش و خلاق خود ، در ردیف ده کشور برتر سد ساز دنیا می باشد. سدهای عظیم کارون3 و کرخه از دستاوردهای سد سازی ایران بعد از انقلاب است.
نوع سد بتونی دو قوسی ارتفاع سد ۲۰۳ متر ارتفاع سد از سطح دریا ۳۵۴ متر ارتفاع پی سد از سطح دریا ۱۵۱ متر طول تاج سد ۲۱۲ متر ضخامت بدنه سد از پائین ۲۷ متر ضخامت بدنه سد در بالا ۴٫۵ متر ارتفاع دریچه‌ها در بدنه سد ۷۱ متر ارتفاع دریچه‌ها از سطح دریا ۲۲۲ متر حفاری انجام شده ۶۷۰۰۰۰ متر مکعب بتون مصرف شده در ساختمان سد ۴۸۰۰۰۰ متر مکعب بتون مصرف شده در عملیات ۱۲۵۰۰۰ متر مکعب
سایر قسمتها شروع بتون ریزی مهر ماه ۱۳۴۰ پایان بتون ریزی آذر ماه ۱۳۴۱ آغاز بهره‌برداری اسفند ماه ۱۳۴۱ حداکثر ارتفاع سطح دریا ۳۵۲ متر از سطح دریا حداکثر ارتفاع سطح قابل مهار ۳۵۰ متر از سطح دریا حداقل ارتفاع سطح مؤثر در تولید ۲۹۰ متر از سطح دریا حوزه آبگیری رودخانه دز ۲۲۵۰۰۰ کیلو متر مربع حوزه آبگیری سد ۱۷۰۰۰ کیلومتر مربع اراضی آب خور سد ۱۲۵۰۰۰ هکتار
مشخصات نیروگاه
۱- مشخصات توربین:
نوع توربین: فرانسیس عمودی ساخت کارخانه هیتاچی ژاپن
سرعت چرخش توربین: ۲۵۰ دور در دقیقه
وزن رنر با شافت: ۴۲ تن
حداکثر قطر رنر: ۳۱۷۵ میلیمتر
تعداد پره‌های رنر: ۱۷ عدد
جنس رنر: فولاد ۴۶ – sc در قسمتهایی کوتینگ stainless steel
۲- مشخصات ژنراتورها
تعداد: هشت عدد
ساخت: زیمنس آلمان
توان هر یک: ۶۵ مگا وات
ولتاژ خروجی هر یک: ۱۳٫۸ کیلو ولت – سه فاز – ۵۰ سیکل در ثانیه
۳- مشخصات ترانسفورمرها
هشت دستگاه ترانسفورمر افزاینده سه فاز
ظرفیت هر کدام: ۸۴۰۰۰ کیلو ولت آمپر
نسبت تبدیل ترانسفورمر: ۱۳٫۸ به ۲۳۰ کیلو ولت است.
برگرفته از وب سایت شرکت تولید و بهره برداری سد و نیروگاه دز
ثبت نظر