دکترسید ابوالحسن شاهزاده فاضلی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به دستاوردهای مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران، افزود: این مرکز یکی از زیست بانک‌های مهم دنیا است که نسبت به جمع آوری، شناسایی، نگهداری و تکثیر نمونه‌های زیستی اعم از گیاهی، میکروارگانیسم‌ها، جانوری و ژنوم انسانی اقدام کرده است.

وی با بیان این که حدود 30 هزار نمونه زیستی در این زیست بانک نگهداری می‌شود، اظهار کرد: از این رو این مرکز به عنوان یکی از حلقه‌های مهم آموزشی و تحقیقاتی حوزه بیوتکنولوژی خدماتی به شرکت‌های دانش بنیان و بخش‌های صنعتی ارائه می‌دهد.

فاضلی، جمع آوری و نگهداری نمونه‌های بومی و انحصاری گیاهی کشور را از جمله خدمات این مرکز نام برد و یادآور شد: علاوه بر آن از زمان تاسیس این مرکز اقدام به رصد منابع، شناسایی و جمع آوری آنها کرده است.

وی با تاکید بر این که کلیه فعالیت‌های این مرکز بر اساس استانداردهای ملی و بین المللی بوده است، اضافه کرد: در این راستا موفقیت‌هایی در زمینه شناسایی 50 گونه میکروبی جدید داشتیم که این گونه‌ها به دنیا معرفی شده است. این گونه‌ها از لحاظ اقتصادی دارای اهمیت زیادی  هستند.

فاضلی، با اشاره به تحقیقات این مرکز در حوزه میکروبیولوژی، خاطرنشان کرد: بیش از 90 درصد از میکروارگانیسم‌ها با روش‌های معمول کشت، قابل شناسایی نیستند و با توجه به اهمیت گونه‌های مختلف میکروارگانیسم‌ها لازم است تا از سایر روش‌ها برای شناسایی آنها استفاده کرد.

وی یکی از این روش‌ها را «متاژنومیکس» ذکر کرد و ادامه داد: در جنوب دریای خزر که شامل سواحل ایران است به روش متاژنومیکس اقدام به شناسایی گونه‌های مختلف میکروبی در این دریا کردیم.

رئیس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران متاژنومیکس را روشی دانست که بر اساس آن از محدوده‌ای نمونه برداری و بر اساس DNA و یا ماده ژنومی که از محیط استخراج می‌شود و بر اساس داده‌های بیوانفورماتیکی می‌توان وجود گونه‌های جدید میکربی را در محیط پیش بینی کرد.

وی دریای خزر را بزرگترین محیط آبی دانست که اتصال به محیط‌های آبی دیگر ندارد و یادآور شد: از این رو شناسایی میکروبی این حوزه آبی بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که بر اثر شرایط مختلف مانند نور و فشار، میکروارگانیسم‌های متفاوتی می‌تواند داشته باشد.

فاضلی گام دیگر این تحقیقات را تسری دادن این شیوه به سایر محیط‌های آبی دانست و گفت: این روش برای سایر بخش‌هایی که احتمال می‌رود گونه‌های جدید میکروبی وجود داشته باشد، قابل استفاده است و از آن برای شناسایی و معرفی گونه‌های جدید میکروبی به کار برده شد.

فعالیت مرکز ملی ذخایر ژنتیکی در حوزه گیاهی

فاضلی با اشاره به اهمیت بخش‌های زراعی و باغی در امنیت غذایی، اظهار کرد: در این زمینه تلاش ما این است که بانک گیاهی این مرکز بتواند ارقام گونه‌های مختلف گیاهی را جمع آوری کند که در این راستا و به منظور افزایش توان پدافندی، اقدام به راه اندازی بانک گیاهی درون شیشه‌ای کردیم.

وی ادامه داد: این مرکز همچنین در زمینه نگهداری و تولید ارقام هیبرید گونه‌های گیاهی مورد نیاز کشاورزان برنامه‌هایی را در دستور کار دارد.

تلاش برای حفظ گونه‌های در حال انقراض گیاهی

شاهزاده فاضلی از برنامه‌های این مرکز در زمینه حفظ گونه‌های گیاهی در حال انقراض خبر داد و گفت: در سال قبل این تحقیقات بر روی گونه گیاهی سوسن چلچراغ اجرایی شد. این گیاه به عنوان یک گیاه در معرض انقراض بوده که تنها در منطقه «داماش» رویش دارد و در این تحقیقات توانستیم به روش کشت بافت این گونه گیاهی را تکثیر کنیم.

وی با تاکید بر این که دانش فنی تکثیر این گونه گیاهی در مرکز ملی ذخایر زیستی و ژنتیکی به دست آمده است، اعلام کرد که در صورت حمایت سازمان محیط زیست صدها هزار نهال گیاه سوسن چلچراغ تکثیر خواهد شد.

به گفته وی رویشگاه این گیاه در ایران و چند کشور همسایه است.

توسعه بانک سلول‌های انسانی و جانوری

رئیس مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران از راه اندازی بانک سلولی جانوری در این مرکز خبر داد و گفت: در بانک سلولی جانوری این مرکز رده‌های سلولی انسانی و  جانوری جمع آوری شده است.

وی نمونه‌ای از رده‌های سلولی جمع آوری شده در این بانک را شامل شتر دوکوهانه، بز مرخز، گاو سیستانی، ‌گاو گلپایگانی و اسبچه خزری  دانست و ادامه داد: در صورتی که نیاز به تحقیقات و یا شبیه سازی این گونه‌ها باشد، می‌توان از طریق این بانک، رده‌های سلولی این گونه‌ها را در اختیار محققان قرار داد.

فاضلی، کمبود بودجه را از چالش‌های موجود در این مرکز دانست و گفت: این امر موجب شده است تا روند اجرای این توسعه کند شود و این در حالی است که این مرکز قادر است تا 5 سال آینده ظرفیت نمونه‌های زیستی  را 10 برابر کند مشروط بر آن که حمایت و پشتیبانی خوبی از این مرکز صورت گیرد و آمادگی داریم در زمینه اقتصاد مقاومتی در حوزه صنعت غذایی و گیاهی و میکروارگانیسم‌ها گام‌های اساسی برداریم.

آمار بانک‌های زیستی مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران

وی با اشاره به آمار گونه‌های نگهداری شده در این مرکز توضیح داد: در بانک سلولی این مرکز حدود هزار رده سلولی انسانی و جانوری، در بخش گیاهی نیز حدود 11 هزار نمونه و در بخش میکروارگانیسم‌ها 3 هزار نمونه نگهداری می‌شود.