چند هفته‌ای از فیلترینگ واتس‌اپ و اینستاگرام می‌گذرد، دو پلتفرمی که از معدود پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی بودند که در ایران طعم فیلترینگ را نچشیده بودند. سایه فیلترینگ همیشه بر سر اینستاگرام بوده و پای وزیر ارتباطات دولت گذشته برای سرپیچی از اجرای دستور فیلترینگ آن در سالیان گذشته، به دادگاه هم کشیده شد. پیام‌رسان واتس‌اپ اما در این میان کم و بیش از خطر فیلترینگ در مصونیت بود که حالا به نظر می‌رسد شورای امنیت کشور، تشخیص داده که فیلترینگ آن نیز یک ضرورت است.

رفع فیلترینگ اینستاگرام و واتساپ که ده‌ها میلیون کاربر ایرانی در آن مشغول به فعالیت بودند، بزرگترین پرسشی است که این روزها در حوزه اینترنت مطرح است. کاربران می‌خواهند بدانند که فیلترینگ این دو پلتفرم قرار است مثل تلگرام دائمی باشد یا قرار است به طور موقت صورت بگیرد؟

برخی نمایندگان مجلس مانند رییس فراکسیون مستقلین ولایی مجلس باور دارند که با آرام شدن شرایط، فیلتر شدن اپلیکیشن‌ها باید برطرف شود و برخی نیز بر این باور هستند که این پلتفرم‌ها باید طوری فیلتر شوند که هیچ فیلترشکنی آنها را باز نکند! در هر حال پاسخ این سوال احتمالا در دستان شورای امنیت کشور است اما پاسخی که وزیر ارتباطات درباره رفع فیلتر این بسترها داده نیز می‌تواند یک جواب شفاف برای وضعیت فیلترینگ این دو پلتفرم باشد.

وزیر ارتباطات تاکید کرده که این دو پلتفرم باید تغییر رفتار داشته باشند، موضوعی که عملا با شرایط کنونی کشور امکان پذیر نیست؛ نه اینستاگرام در کشور ایران دفتر فعالی دارد و نه واتس‌اپ و احتمال اینکه این دو پلتفرم بخواهند قوانین خود را برای فعالیت در ایران، دستخوش تغییراتی کنند بسیار کمرنگ است. هم مساله‌ای مانند تحریم‌ها در میان است و هم موضوعات دیگری وجود دارد که مانع از مذاکره با مدیران اینستاگرام و واتس‌اپ خواهد شد.

تعبیر از عبارت تغییر رفتاری که عیسی زارع پور از آن صحبت کرده را احتمالا باید در بین صحبت‌های «مهدی باقری» یافت، این عضو کارگروه مصادیق مجرمانه اعلام کرده که «از نظر من چنانچه اینستاگرام و واتس‌اپ قرارداد و تفاهم نامه‌ای امضا کنند و شروط جمهوری اسلامی ایران را بپذیرند و متعهد به پذیرش مسئولیت شوند، منعی برای فعالیت آنها وجود نخواهد داشت.»

اینستاگرام و واتس‌اپ در هیچ کشوری این کار را انجام نداده‌اند و محال است که این اتفاق در ایران رخ دهد. خود مهدی باقری نیز پیش‌تر گفته بود که «بارها از اینستاگرام و واتس‌اپ خواسته شده که با ایران همکاری کنند، اما نپذیرفتند» و حالا هم به نظر نمی‌رسد با شرایطی که رخ داده، پاسخ درخواست اینستاگرام و واتساپ چیز دیگری باشد.

اینستاگرام و واتس‌اپ دقیقاً همان روزی فیلتر شدند که وزیر ارتباطات خبر اعمال محدودیت‌ها را تکذیب کرده بود. شواهدی مانند دستور به حذف این دو برنامه‌ از استورهای ایرانی مانند بازار و مایکت، نشان می‌دهد که گویا متولیان فضای مجازی کشور دیگر تصمیمی برای رفع فیلتر این دو پلتفرم پرطرفدار ندارند و به احتمال زیاد قرار است آنها هم به سرنوشتی مانند تلگرام دچار شوند. با این وجود، با این رشد فیلترینگ، تعداد کاربران فیلترشکن‌ها نیز گسترش یافته به طوری که شدت فیلترینگ کار را به جایی رسانده که بر اساس آمارها، استفاده از برخی فیلترشکن‌ها توسط کاربران صدها درصد رشد داشته است.

شکست فیلترینگ مساله‌ای است که پیش‌تر در تلگرام نیز مشاهده شد و باید گفت هیچ‌گاه این پیام‌رسان از سبد محصولات افرادی که با اینترنت سر و کله می‌زنند به کلی حذف نشد. با فیلتر شدن اینستاگرام و واتساپ نیز شاید برای مدتی شاهد ریزش کاربران آن باشیم و موج تبلیغاتی برای پیوست به مدل‌های بومی آنها به وجود بیاید اما شواهد نشان داده که در نهایت کاربران ترجیح می‌دهند دکمه فیلترشکن خود را روشن کنند و از پلتفرمی جهانی استفاده کنند که تمام کاربران جهان در آن فعالیت دارند و معنی اینترنت و ارتباطات جهانی را حفظ کنند؛ نه آنکه با ورود به بسترهای داخلی از ارتباط خود با جهان و جهانیان، دست بکشند.

اگر به اخبار دنیای تکنولوژی علاقه مند هستید، ما را در شبکه‌های اجتماعی مختلف تلگرام، روبیکا، توییتر، اینستاگرام و آپارات همراهی کنید.