به واسطه قرار گيري يكي از بزرگترين دالانهاي مهاجرتي هوبره ها در فصول پاييز و زمستان در منطقه مذكور و از سوي ديگر افزايش ميزان تخلفات مربوط به زنده گيري هوبره توسط افراد سودجو و بخصوص قوش بازان غير مجاز همواره منطقه توسط واحد گشت و كنترل اداره حفاظت محيط زيست كهنوج و واحد گشت سيار اداره كل مورد بررسي قرار مي گيرد. مضافاً در منطقه به دليل حضور همياران محيط زيست در چند سال اخير خطر شكار غير مجاز به حداقل خود رسيده است.

موقعيت جغرافيايي( عوارض و منابع فيزيكي، آدرس موقعيت جغرافيايي نسبت به شهر – روستا)
اين منطقه از N2705 تا N2723 عرض شمالي و E5755 تا E5824 طول شرقي از نصف النهارگرينويچ قرار گرفته است. این منطقه در430 کیلومتر ی جنوب مرکز استان و در 20 کیلومتری شرق شهرستان قلعه گنج واقع شده است.

وسعت منطقه
193456 هكتار

دامنه تغييرات ارتفاع از سطح دريا
حداكثر ارتفاع1440 متر بین کوه کم سفید و توریگان و حداقل ارتفاع 400 متر در حوالی چاه میرزا و چاه تمگران مي باشد.

نوع اقليم
آب و هواي اين منطقه تحت تاثير عوامل طبيعي و محيطي ثابت و همچنين عوامل جوي و تغييرات فصلي مي باشد به دليل قرار گرفتن اين منطقه در محدوده پر فشار حاره اي دماي منطقه اكثراً نسبت به محدوده پر فشار دچار تغيير شده به نحوي كه در تابستان، محدوده پر فشار در ايجاد فرونشيني در منطقه اثر گذاشته و از ايجاد و نفوذ ابر و توده هاي هوايي مرطوب تا حدي به اين منطقه جلوگيري مي كند. در فصل زمستان قلمرو پر فشار جنب حاره اي خليج فارس و درياي عمان شرايط لازم را جهت نفوذ توده هاي مرطوب غربي مهيا مي كند، بنابراين تمايل تابش خورشيد و نفوذ توده هاي هوايي مرطوب سبب نزول درجه حرارت در منطقه مي گردد.

بر اساس نقشه پهنه بندي اقليمي استان كرمان، محدوده هاي دشتي اقليم بري شديد، خيلي خشك و گرم تا معتدل بوده و در بخش هاي كوهستاني اقليم بري، خشك، گرم تا خنك حاكم مي باشد. از برسي وضعيت ر‍يم حرارتي اين منطقه چنين مشخص مي باشد كه درجه حرارت هوا در گرمترين روزهاي سال( تيرماه) به بيش از 47 درجه سانتي گراد و حتي در بعضي نقاط اين محدوده به 50 درجه سانتي گراد مي رسد، از طرفي ماههاي دي و بهمن يعني سردترين روزهاي سال درجه هوا به كمتر از 4 درجه مي رسد. شايان ذكر است ميانگين درجه حرارت منطقه نيز از 12 تا 40 درجه سانتي گراد در نوسان است. همچنين حداكثر بارندگي ماهانه در منطقه در ماههاي دي و بهمن بوده که 97.9 ميلي متر و حداقل آن در مهر ماه مي باشد كه ميزان آن 4/0 ميلي متر مي باشد. لازم به توضيح است منشاء اصلي ريزشهاي جوي منطقه جريانهاي مرطوبي است كه همراه مراكز كم فشار از اوايل آبان تا اواخر ارديبهشت وارد منطقه مي شود و به ر‍يم مديترانه اي موسوم است بر خلاف اكثر نقاط فلات داخلي كشور كه مشخصات تيپ ر‍يم بارش مديترانه اي است به لحاظ منشاء جريانهاي مونسون، فصل تابستان نيز داراي بارندگي است كه هر چند گاه يكبار منطقه را تحت تاثير قرار مي دهد، اما مقدار باران حاصل از اين جريان زياد نمي باشد. بيشترين مقدار بارندگي در فصل تابستان بوده كه ميزان آن 6/83 ميلي متر مي باشد و كمترين بارندگي نيز در همين فصل بوده كه ميزان ان 17 ميلي متر مي باشد. جهت باد غالب منطقه جنوب غرب و در درجات بعدي باد غربي مي باشد.

تشريح وضعيت طبيعي( شرح اجمالي سيماي منطقه)
منطقه پيشنهادي مارز در حوزه آبريز جازموريان واقع شده است. در اين حوزه در پايين دست آن دشت معرف جاموريان وجود دارد كه در سالهاي پر آبي در كنار تالابهاي هامون در استان سيستان و بلوچستان جزو تالابهاي بسيار با اهميت براي پرندگان مهاجر آبي مي باشد. بخش هاي كوهستاني آن نيز در محدوده رشته كوههاي بشاگرد- جبال بارز واقع بوده كه به واسطه توپوگرافي و حاكم شدن شرايط اقليمي وي‍‍ژ‍ه، منجر به ظهور انواع زيستگاهها و در نتيجه استقرار فلور و فون در خاصي شده است. در ارتباط با زمين شناسي منطقه قابل ذكر است كه 50 درصد رسوبات در ارتباط با دوره ترشیری تا پالئوژن می باشدکه شامل زیر دوره ائوسن – الیگوسن فوقانی و حاوی زون مکران، پیروکلاستیک ها، لاوا و فلش های رنگی می باشد. 35 درصد دوره پلیوستوسن- هلوسن را شامل شده که اغلب شامل بادبزنی های آبرفتی و سنگ آهک می باشد. 15 درصد مربوط به دوره ژوراسیک فوقانی بوده که پیلولاوا، دایکهای بازالتی، آندزیت های حفره دار و سیلت ها را شامل می شود. جهت منطقه در بخش های شمالی- شمال شرق تا شمال غرب بوده و در بخش های جنوبی و کوهستانی جهت جنوب شرق تا جنوب غرب می باشد. شیب زمین بیش از 80 درصد منطقه بین 0 تا 14 درصد بوده و 20 درصد باقی مانده بین 14 تا 38 درصد می باشد.

منابع بيولوژيكي( پوشش گياهي – حيات وحش):
الف) تيپ گياهي:
بر اساس مطالعات صورت پذيرفته در حوزه بشاگرد پوشش گياهي چيره در منطقه پيشنهادي كه در زير مجموعه حوزه مذكور قرار دارد تقريباً به طور كامل متعلق به منطقه رويش نوبو- سندين بوده و شامل رويش هاي خشكي پسند درخچه اي همراه با گياهان يكساله كوتاه عمر و فصلي است و گياهان علفي دايمي به صورت محدود و كم و غالباً در ارتفاعات و يا حاشيه رودخانه هاي دايمي ديده مي شوند. در بستر رودخانه ها و دره هاي باز بيشه هاي از درختان و درختچه هاي مختلف نواحي گرمسيري تشگيل شده است كه گاه به صورت كم و بيش خالص يا به صورت مخلوط روئيده اند. اين توده ها شامل داز، كنار، كهور، گز، شيشم، خرزهره، سريم، استبرق و گاهي زيتون وحشي است. گونه اخير همراه با انجير كوهي، كسور، بادام كوهي و ناترك غالباً در دره هاي سنگلاخي شيب دار و كوهستاني مي رويند.

ب) درصد پوشش گياهي:
50 درصد اراضی مرتعی با تراکم تاج پوشش گیاهان یک ساله و چند ساله بین 25 تا 50 درصد، 45 درصد اراضی با تراکم تاج پوشش گیاهان مرتعی و بیرون زدگی سنگی، 5 درصد بستر رودخانه های فصلی.
گونه هاي گياهي منطقه:
از جمله گونه ها مي توان به كنار (Ziziphus nummularia)، كهور(Prozopis cineraria)، خرزهره(Nerium indicum)، انجير وحشي(Ficus johannis)، داز(Nannorhps ritchiana)، زيتون وحشي(Olea aucheri) ، گز روغن یا گز رخ (Moringa arborea)اشاره داشت.

گونه هاي جانوري منطقه
بر اساس پ‍ژوهش هاي فراوان صورت پذيرفته به كمك ردياب هاي ماهواره اي، دشت هاي شمالي منطقه پيشنهادي مارز بعنوان بخش بسيار مهمي از دالان هاي پروازي هوبره محسوب مي شود. شرايط توپوگرافي و اقليمي منطقه علاوه بر حضور انواع گياهان خاص همچون كنار، كهور، خرزهره، خرما، داز ، باعث زيست جانوراني همچون خرس سياه، خدنگ كوچك، سبزقباي هندي و … شده است.

تعداد و نوع منابع آبي
در منطقه پيشنهادي مارز رودخانه های دائمی و فصلی همچون گشمیران، گوانیسکن، پتورون، آورتین( سم سيلي)، بنگروشه کمان، گوجك، گريشك وجود داشته و در بخش هاي كوهستاني چشمه ها ي متعددي وجود دارد كه فهرست برخی از آنها در جدول شماره 3 ارائه شده است. ضمناً به واسطه شرایط توپوگرافی و اقلیمی منطقه در تابستانها شاهد بارش رگبارهای پراکنده بوده که در تامین آب رودخانه ها ذکر شده نقش بسیار موثری را دارد. چشمه آب گرم مامانك نیز از چشمه های معروف منطقه محسوب می گردد.

وجود آثار و ابنيه تاريخي- مذهبي-فرهنگي
تپه كلات مالك در حوالي چاه داد خدا يكي از جاذبه هاي حوالي منطقه محسوب مي گردد. وجود زيارتگاه حضرت ابوالفضل (ع) در حوالي دهستان مارز كه داراي ساختماني با سقف گنبدي شكل مي باشد. همچنین زیارتگاه های پیرپشتان و تی گو کن در حوالی روستای بنگرون. وجود سنگ نوشته ها و نقاشي هاي قبل از اسلام در حوالي تخت شاهو، بند گرگي و قبرستانهاي پراكنده متعلق به قبل از اسلام در سطح منطقه ، وجود سکونت گاهها، قلعه ها، کانال های ساخته شده از سارج و همچنین تونل های فراوان حد فاصل قلعه ها و رودخانه های منطقه، وجود آثار مربوط به کشاورزی در قبل اسلام در حوالی روستای سم سیلی، اکتشاف آثار باستانی متعدد به چند صد قرن گذشته از دیگر پتانسیل های منطقه پیشنهادی مارز می باشد.

وجود آثار و پديده هاي طبيعي( آبشار-غار و …)
الف) چشم اندازهاي منحصر به فرد:
آبگرم مامانک در مختصات 2987747 602253R 40 که در مجاورت جاده آسفالته کشمیران – چاه لک، ساخت مجموعه های مسکونی به شکل های دوار( توپ) و بیضوی( لحر) با شاخه های خرما و برگ داز، چشم اندازهای منحصر به فرد حاصل شده از میوه داز در فصل تابستان از جمله جاذبه های گردشگری منطقه محسوب می گردد.

وضعيت جوامع محلي
الف) جمعيت مناطق مسكوني داخل:
با توجه به وجود جوامع محلی نیمه متراکم در بخش شمالی منطقه پیشنهادی مارز جهت تعیین محدوده از جاده آسفالته قلعه گنج – رمشک سه کیلومتر به سمت داخل آمده که خوشبختانه کلیه ابادی های بیش از 20 خانوار همچون سلیمانیه در در حاشیه قرار گرفته و از طرفی سعی گردید اکثر باغات کشاورزی نیز به خارج از مرز مورد نظر منتقل گردید. در داخل محدوده نیز آبادی های نیمه دائم و کمتر از 20 خانورا به شرح جدول شماره 4 به ثبت رسیده است.

ب) روش عمده امرار معاش جوامع:
عمدتاً مردم منطقه از طرق زراعت( غلات، حبوبات، نباتات صنعتي و سبزيجات غده اي)، باغداري( خرما، مركبات، دامداري، كارگري و صنايع دستي( حصير بافي) امرار معاش مي كنند.

ج) ميزان درآمد ساليانه افراد محلي:

د) وضعيت وابستگي جوامع محلي به منابع موجود در منطقه:
آبادي هاي داخل منطقه كه عمدتاً از تعداد خانور كمي هم برخوردار مي باشند در ساخت صنايع دستي خود صد درصد وابسته به گياه داز مي باشند. همچنين در ساخت منازل مسكوني خود نيز وابستگي كامل به درخت خرما دارند. چراي احشام از گياهان علوفه اي منطقه توسط آبادي هاي حاشيه منطقه( لازم به ذكر است تعداد دام هاي اهلي متعلق به آبادي هاي داخل منطقه از 500 راس تجاوز نمي كند.

ه) وضعيت آگاهي جوامع محلي از مسايل زيست محيطي:
با توجه به حضور چندين هميار محيط زيست در سطح منطقه و همچنين حساسيت هاي به وجود آمده در خصوص شكار غير مجاز پرندگان ( بخصوص هوبره) و ساير جانوران مردم از آگاهي نسبي به مسائل محيط زيست و حفاظت از گياهان وجانوران برخوردار مي باشند.

عوامل آسيب پذيري منطقه
حضور 5000 دام در نواحي پيراموني منطقه. البته ذكر اين نكته ضروريست كه دامداران در سالهاي خشك و بي آبي به نواحي كوهستاني هجوم مي آورند كه علاوه بر تخريب شديد پوشش گياهي منحصر به فرد منطقه در افزايش سرعت فرسايش خاك نيز بسيار اثر گذار مي باشند. حضوص غير قانوني قوشبازان خارجي، زنده گيري چهارپايان بخصوص جبير در سنين پايين جهت نگهداري در باغات و يا فروش آن یکی از تهدیدات جدی حیات وحش منطقه محسوب می گردد.

كمبودها و نيازها
الف) تعداد آبشخور مورد نياز( با تعيين محل بر روي نقشه):
به واسطه وجود رودخانه هاي دائمي، چشمه هاي متعدد و شرايط اقليمي منطقه در نواحي كوهستاني به هيچ وجه كمبود آب براي حيات وحش ديده نمي شود. شايان ذكر است احداث سه آبشخور در نواحي دشتي مي تواند گام مهمي جهت جلوگيري جابجايي روزانه حيات وحش به سمت آبادي هاي مجاور منطقه گردد( مكان يابي آن نياز به بررسي هاي كارشناسي دقيق تر دارد).

ب) تعداد پاسگاههاي مورد نياز( با تعيين محل بر روي نقشه):
چاه دادخدا در مختصات 3019613-623049 R 40
جتو در مختصات 3001793-604111 R 40
چاه المهدین در مختصات 2990685-644071 R 40

ج) تعداد وسايل نقليه مورد نياز:
ماشين كمك دار يك دستگاه
موتور سيكلت سه دستگاه

د) تعداد نيروي اجرايي مورد نياز:
6 نفر

ه) ساير نيازها:
بیسیم، اسلحه و سایر تجهیزات رفاهی به تعداد پاسگاههای پیشنهادی

ساير قابليت هاي منطقه
وجود چشم اندازهاي منحصر بفرد در طول رودخانه هاي دائمي منطقه، خروج بخارات آتشفشاني در برخي از قله هاي منطقه، قرار گيري در مسير مهاجرت خرس سياه از غرب به ارتفاعات شهرستان نيك شهر و از شرق به ادامه رشته كوه جبال بارز تا حوزه شهرستان جيرفت، كمك در حفظ و معرفي روش هاي سنتي زندگي و امرار معاش همچون حصير بافي، كليه صنايع دستي ساخته شده از گياه داز و وجود منازل مسكوني بسيار زيبا ساخته شده از شاخه هاي خرما و برگ داز، وجود آب و هواي مديترانه اي كه مي تواند در جذب توريسم بسيار موثر باشد.

حد و حدود پيشنهادي
شمالاً در امتداد جاده چاه لک به سولان( با حذف کلیه آبادی ها و اراضی کشاورزی مجاور جاده) که از آبادی ها و اراضی کشاورزی چاه لک، چاه زنگی، چاه عید، چاه زهید، عباس آباد، تمگران، چاه میرزا، چاه رضا، مراد آباد، جهاد آباد، چاه دادخدا، کلات مالک، ريگ آباد، سلیمانیه تا حوالی سولان.
شرقاً در حوالی آبادی سولان شروع و از روی جاده خاکی به آبادی سم سیلی و سپس در امتداد رودخانه فصلی پتورون تا آبادی قدمگاه پیرکیمیدی.
جنوباً از رودخانه فصلی پتورون شروع و با گذشتن از حاشیه کوههای ناخدا و سیاه به آبادی دهندران می رسد و سپس در امتداد رودخانه فصلی آورتین، از آبادی های آورتین و چاه کر عبور می نماید. در ادامه مسیر از حاشیه کوههای آورتین، بن کوه، تی گهکن عبور و به چشمه آبگرم مامانک بر روی جاده آسفالته کشمیران – چاه لک ختم می گردد.
غرباً در امتداد جاده آسفالته کشمیران چاه لک، طی عبور از آبادی های گزهک و چاه لک