دونالد ترامپ پیروز انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا شد. اگر ترامپ با مواضع اعلامی خود در کمپینهای انتخاباتی پایبند باشد مرور این مواضع می تواند به فهم سیاست خارجی اعمالی آمریکا در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا(منا) کمک کند.

سوریه

دونالد ترامپ درباره سوریه گفته بود: «اسد از آنچه کلینتون و اوباما تصور می‌کردند، سرسخت‌تر و باهوش‌تر بود و با روسیه و ایرانی متحد شد که از او حمایت کرده و او را تقویت کردند. ما داریم از شورشی‌هایی حمایت می‌کنیم که اصلا نمی‌دانیم چه کسانی هستند. افرادی که به همان اندازه اسد بد هستند و حالا به نیروهایی بدتر از اسد تبدیل شده‌اند. اگر کلینتون کاری نکرده بود، اوضاع الان بهتر بود و ده‌ها هزار نفر هم آواره نشده بودند. پناهجوهایی که قطعا خیلی‌هایشان با داعش همسو هستند و حالا به اینجا آمده‌اند. ببینید سال‌های آینده چه اتفاقاتی خواهد افتاد. از شما ممنونیم خانم کلینتون بابت این کارهایی که کرده‌اید.»

دونالد ترامپ گفته بود که شکست داعش اولویت بالاتری نسبت به متقاعد کردن بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه برای کناره‌گیری از قدرت دارد.

ترامپ اعلام کرده بود: آنچه باید انجام دهیم، تمرکز روی داعش است. ما نباید روی سوریه تمرکز کنیم. اگر به هیلاری کلینتون گوش کنیم، نهایتا به جنگ جهانی سوم بر سر سوریه می‌رسیم. شما دیگر با سوریه نمی‌جنگید، بلکه دارید با سوریه، ایران و روسیه می‌جنگید، متوجه شدید؟

ترامپ در مصاحبه با رویترز گفته بود که بشار اسد الان بسیار قوی‌تر از سه سال پیش است و تاکید کرد که مجبور کردن اسد برای ترک قدرت الان اهمیت کمتری نسبت به شکست داعش دارد. او گفته بود: از نظر من، رفتن اسد نسبت به داعش در جایگاه دوم است.

ترامپ گفته بود: من از اسد به هیچ وجه خوشم نمیاید، اما باید اذعان داشت که بشار اسد، روسیه و ایران در حال از بین بردن تروریست‌های داعش هستند.

نامزد جمهوری‌خواه انتخابات آمریکا در ادامه گفته بود: تنها نیروهایی که در سوریه مشغول هستند، نیروهای دولتی سوریه و در مقابل، نیروهای افراطی و رادیکال هستند؛ من نمی گویم که اسد فرد خوبی است زیرا اینطور نیست اما مشکل بزرگ ما اسد نیست بلکه گروه داعش است.

 ترامپ تلاش های کنونی برای سرنگونی بشار اسد رییس سوریه را با سرنگونی قذافی مقایسه کرده بود.

عراق

ترامپ در مورد عملیات در عراق گفته بود: «موصل بالاخره آزاد می‌شود. اما از سه ماه قبل ما گفتیم که می‌خواهیم موصل را آزاد کنیم. خوب همه سرانشان فرار کردند. اصل غافلگیری کجا رفته است؟»

وی با انتقاد از جنگ آمریکا علیه عراق گفته بود: آن‌ها دروغ گفتند. آن‌ها گفتند که در عراق سلاح‌های کشتار جمعی وجود دارد در حالی که هیچ سلاحی وجود نداشت. آن‌ها می‌دانستند که چنین چیزی واقعیت ندارد و سلاح کشتار جمعی وجود ندارد.

ما دو تریلیون دلار بودجه صرف جنگ عراق کردیم و هزاران قربانی بر جای گذاشتیم. مشخصا این جنگ یک اشتباه بود. جورج بوش یک اشتباه را مرتکب شد. درست است که ما می‌توانیم مرتکب اشتباه شویم اما این اشتباه واقعا گزاف بود. ما هرگز نباید به عراق حمله می‌کردیم. ما کل خاورمیانه را بی‌ثبات کرده‌ایم.

باید کنترل نفت عراق را در دست می‌گرفتیم آمریکا کنترل ذخایر نفتی عراق را در دست می‌گرفت، گروه تروریستی داعش شکل نمی‌گرفت و پولی برای تجهیز خود نداشتند. همچنین آنها فرصت نمی‌یافتند با فروش نفت، منابع مالی خود را تامین کنند و به فکر توسعه قلمرو حکومتشان افتند. این در حالیست که آمریکا می‌توانست با در اختیار گرفتن نفت عراق، پول حاصل از فروش آن را صرف مراقبت از نظامیان آمریکایی مجروح کند. یا اگر کار استخراج نفت عراق بر عهده نظامیان آمریکایی سپرده می‌شد، اختلاف و دو دستگی در این کشور پدید نمی‌آمد و هر گروه شورشی به طمع دستیابی به نفت آشوب و ناامنی به راه نمی‌انداخت. در عوض اوباما چکار کرد؟ نظامیان مسلح را از عراق خارج کرد و فقط آن دسته از نیروهای ارتش آمریکا را در این کشور باقی گذاشت که اجازه حضور در عملیات نظامی و جنگی را ندارند. در زمان‌های قدیم برای به دست آوردن غنائم، جنگ می‌کردند. ما چه غنیمتی از ماجراجویی در عراق و یا دیگر کشورهای خاورمیانه به دست آوردیم؟ آیا غیر از تلفات انسانی، خرابی‌های فراوان و زیان‌های اقتصادی سنگین، عایدی دیگری برای ما داشت؟

 آمریکا با عراق بیش از حد مهربان بوده است. این مهربانی شامل پذیرفتن مهاجران عراقی، نادیده گرفتن دشمنی‌های این کشور علیه آمریکا و دخالت دیگر کشورها در جنگ عراق می‌شود.

ترامپ به دزدیده شدن میلیونها دلار از اموال دولتی در جریان جنگ سال ۲۰۰۳ آمریکا علیه عراق اشاره کرده و خواستار شناسایی نظامیان آمریکایی که دست به سرقت زدند شده بود.

وی به چنگ انداختن آمریکا بر نفت عراق به عنوان یکی از راههایی که مانع از سلطه داعش بر این منابع می شود، یاد کرده بود. ترامپ گفته بود: ما چیزی را نمی دزدیم بلکه حداقل غرامت برای ما است. ما ۱.۵ تریلیون را باز می گردانیم.

عربستان

دونالد ترامپ گفته بود: «ما داریم از کشورهای زیادی دفاع می‌کنیم و هزینه زیادی بابت این کار می‌پردازیم. باید این وضعیت را مورد مذاکره مجدد قرار دهیم، چرا که ایالات متحده نمی‌تواند برای دفاع از عربستان سعودی، دفاع از ژاپن و کره جنوبی هزینه کند.  کشورهایی که از حمایت آمریکا برخوردار هستند، باید هزینه این حمایت را بپردازند.

وی تاکید کرده بود:
عربستان بدون ما مدتی طولانی باقی نخواهد ماند
 ترامپ که بارها از هم پیمانان آمریکا در خاورمیانه خواسته است تا نیروهای زمینی در نبرد با داعش مستقر کنند، به "امکان" توقف خرید نفت از کشورهایی نظیر عربستان در صورت انجام ندادن آن یا نپرداختن هزینه مالی به آمریکا به خاطر نقش آفرینی این کشور در جنگ اشاره کرد.

رسانه ها به نقل از ترامپ نقل کرده اند: آل سعود برای ما همچون گاوی شیرده اند که هروقت دیگر نتواند به ما دلار و طلا بدهد آنگاه دستور ذبح آن را صادر می کنیم و یا از دیگران می خواهیم اینکار را بکنند یا به آنها در این کار کمک می کنیم و این یک واقعیتی است که همه دوستان و دشمنان آمریکا به ویژه خود آل سعود از آن آگاهند.

عربستان، باید سه چهارم ثروت خود را به آمریکا بابت حمایت های داخلی و خارجی نیروهای نظامی ما از این نظام بپردازد.

گمان نکنید این گروه های وهابی ای که در نقاط مختلف دنیا راه انداختید و از آنها خواستید تا ظلمت، توحش، سربریدن انسانها و نابود کردن زندگی آنان، را منتشر کنند در کنار شما خواهند ایستاد و یا از شما حمایت خواهند کرد چرا که این گروه ها هیچ جایی در دنیا غیر از آغوش شما ندارند و یک روز نوبت به شما خواهد رسید و از همه جا به سوی شما سرازیر خواهند شد تا کار شما را یکسره کنند.

چه بخواهیم، چه نخواهیم برخی از مقامات آمریکایی از عربستان حمایت کرده اند که من جلوی این کار را نمی گیریم ولی نتیجه این حمایت ها چیزی نبود جز هزینه های بالا برای ما، بدون آنکه چیزی در مقابل به دست بیاوریم.

عربستان در آینده نزدیک با بحران جدی داعش روبرو خواهد شد که نیازمند کمک ما خواهد بود و اگر ما نبودیم عربستان نمی توانست وجود خارجی داشته باشد.
 
لیبی

ترامپ در مصاحبه با شبکه خبری آمریکایی ان.بی. سی گفته بود:به لیبی نگاه کنید، ببینید با آن چه کردیم. این هرج و مرج است. برای غلبه بر داعش باید داعش را هدف قرار داد. برای رهایی از داعش در لیبی باید کاری انجام داد.

وی البته زمان قذافی را امن تر دانسته بود.

کشورهای حوزه خلیج فارس

وی در این باره گفته بود کشورهای حوزه خلیج فارس چیزی ندارند اما پول دارند. من آنها را مجبور خواهیم کرد که پول بدهند. این کشورها بدون ما هیچ نیستند.

رویکرد احتمالی ترامب در قبال خاورمیانه و شمال آفریقا

به طور کلی درباره عراق مواضع ترامپ کاملا مشخص نبوده است زیرا از سویی از جنگ سال ۲۰۰۳ حمایت می کند و آن را عامل بی ثباتی و هرج و مرج در خاورمیانه دانسته است و در مقابل گفته بود که اگر به سال ۲۰۰۲ باز می گشت از جنگ علیه عراق حمایت می کرد. وی از رفتن صدام از قدرت ابراز حسرت کرده و رابطه قوی میان سرنگونی وی و رشد اقدامات تروریستی در عراق قائل شده است.

ترامپ در زمینه عراق به سیاست خارجی دموکراتها نقد وارد کرده است و از همکاری با کردها به شکل گسترده سخن به میان آورده و اینکه با داعش مقابله می کند. قدر مسلم آن است که ترامپ در راستای برنامه های سیاست گذاری شده در عراق حرکت خواهد کرد به ویژه که این کشور از اولویت خاصی برای واشنگتن برخوردار است.

اما درباره سوریه ضمن مخالفت با موضوع آوارگان با دخالت بیشتر کشورش در سوریه موافق نیست و موضوع بشار اسد برای وی آنگونه که از مواضع قبلی اش بر می آید در درجه دوم اهمیت است. موضع وی در قبال مخالفان سوری به درستی مشخص نیست. اما تحلیلگران بر این باورند که شاید گفتگو میان ترامپ و روسیه آسان تر از قبل باشد. وی بر این باور است که روسیه در سوریه دچار فرسایش خواهد شد. برخی بر این باورند که از نگاه ترامپ بشار اسد به مراتب برای تامین منافع آمریکا بهتر است.

به هر حال شاید موضع بشار اسد رئیس جمهوری سوریه در این باره بیش از هر تحلیلگر دیگری در قبال موضع احتمالی ترامپ سازگار باشد. اسد از بی اعتمادی به آمریکایی و صادق نبودن آنها خبر داده بود.

به هر حال به نظر می رسد که با توجه اینکه در سوریه اولویت را در مبارزه با داعش دانسته است حذف اسد در اولویت وی نباشد.

درباره ترکیه ترامپ از مواضع رجب طیب اردوغان حمایت کرده است و اقدامات وی را در قبال کودتاچیان از سر درایت خوانده است. بدون شک موضوع فتح الله گولن از چالشهای موجود میان طرفین است. از سویی دو کشور باید درباره بحث مربوط به سوریه و عراق به توافق و تفاهم برسند.

درباره موضوع فلسطین مشخص است که ترامپ همانند همتایان قبلی خود در راستای حمایت از رژیم صهیونیستی حرکت کند.

وی با وجود مواضعی که ضد سعودی ها و شیخ نشین های خلیج فارس در جریان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری اتخاذ کرده است اما به نظر نمی رسد که سیاست گذاری در آمریکا فقط به دست ترامپ باشد و این شخص رئیس جمهور نیست که به تنهایی این پرونده را هدایت می کند. از سویی مواضع ترامپ متناقض بوده است زیرا از سویی از ضرورت همکاری با کشورهای خلیج فارس برای مقابله با چالشهای امنیتی سخن بر زبان رانده است و از سویی خواستار گرفتن پول در ازای حمایت از این کشورهاست.

درباره کشورهای شمال آفریقا نیز مواضع ترامپ آنگونه که در خطابه های خود بیان کرده است در راستای مقابله با داعش است و این موضوعی است که مصر از آن استقبال می کند. احتمالا آمریکا و مصر به همکاری امنیتی درباره پرونده لیبی روی آورند. وی به عبدالفتاح السیسی وعده های فراوان داده است و اینکه مصر فقط همپیمان نخواهد بود بلکه روابط فراتر از این خواهد بود و از قاهره حمایت کاملی به عمل خواهد آورد.

ترامپ به اردن نیز وعده حمایت در برابر گروههای افراطی را در خاورمیانه را داده است.

ترامپ همچنین احتمالا به همکاری اقتصادی با الجزایر روی خواهد آورد.

درباره پرونده لبنان، تحولات این کشور به طور حتم در دستور کار ترامپ و دولت آمریکا خواهد بود اما به احتمال زیاد اولویتهای اصلی دولت وی را تشکیل نمی دهد.

درباره ایران نیز هر چند ترامپ از پاره کردن برجام در روز اول ریاست جمهوری اش سخن گفته است اما به اعتقاد ناظران ترامپ تلاش خواهد کرد که این توافق مورد بازنگری قرار گیرد.